Тэарэтычная механіка, нароўні з вышэйшай матэматыкай, фізікай і хіміяй, належыць да прыродазнаўча-навуковых фундаментальных дысцыплін, вывучэнне якіх складае абавязковую частку вышэйшай інжынернай адукацыі.

Абапіраючыся на невялікі лік асноватворных прынцыпаў, механіка апісвае з дзіўнай глыбінёй і дакладнасцю мноства разнастайных працэсаў і станаў у свеце механічнага руху як на макраскапічным, так і мікраскапічным узроўні.

Механіку ў той ці іншай форме ў розных аб'ёмах вывучаюць студэнты амаль усіх спецыяльнасцяў нашага універсітэта з першага па чацвёрты курсы. Ва ўсіх выпадках вывучэнне механікі знаходзіцца ў цеснай сувязі з будучай інжынернай спецыяльнасцю.

Кафедра тэарэтычнай механікі нашага універсітэта была створана ў 1964 г., адлучыўшыся ад існаваўшай раней у Беларускім тэхналагічным інстытуце аб'яднанай кафедры вышэйшай матэматыкі і механікі. Кафедру тэарэтычнай механікі ўзначаліў тады дацэнт, кандыдат фізіка-матэматычных навук, затым доктар фізіка-матэматычных навук (1975 г.), прафесар Ротт Лазар Артуравіч.

У розны час кафедрай кіравалi доктары фізіка-матэматычных навук прафесары Нямцоў Валянцiн Барысавiч i Віхрэнка Вячаслаў Сцяпанавіч. З 2012 года і па цяперашні час загадчыкам кафедры з'яўляецца кандыдат фізіка-матэматычных навук, дацэнт Грода Яраслаў Генадзіевіч.

Калектыў кафедры складаюць высокакваліфікаваныя спецыялісты. Сярод іх - доктар фізіка-матэматычных навук, пяць кандыдатаў фізіка-матэматычных і тэхнічных навук. Большасць выкладчыкаў - былыя выпускнікі нашага універсітэта, якія атрымалі ў студэнцкія гады дадатковую фізіка-матэматычную падрыхтоўку ў сістэме факультатыўных курсаў, распрацаваных прафесарам Л.А. Роттам, што і дазволіла яму стварыць кафедру. У фарміраванні такой сістэмы падрыхтоўкі кадраў затым прынялі ўдзел і іншыя выкладчыкі кафедры.

Сярод слухачоў першых курсаў, абвешчаных ў 1956 г., былі не толькі будучыя супрацоўнікі кафедры, але і пасля акадэмік АН Беларусі Шашкоў А.Г. Аб тых гадах нагадвае кніга М. А. Левіна і Н. А. Фуфаева "Тэорыя качэння дэфармаванага кола" (М .: Навука, 1989). Першы аўтар гэтай кнігі, які ўнёс значны ўклад у стварэнне новага навуковага напрамку ў механіцы, быў слухачом гэтых курсаў. Пачыналі сваё прафесійнае станаўленне на кафедры механікі цяперашнія прафесары, доктары навук Лебедзь С.С., Кулак М.І. (загадчык кафедры кафедры паліграфічных вытворчасцей,), Наркевіч І. І. (кафедра фізікі).

Кафедра вядзе курсы тэарэтычнай i прыкладной механікі, тэорыі механізмаў і машын, дынамікі машын і вибрааховы, прыкладной тэорыі ваганняў. Гэтыя курсы дазваляюць студэнтам прайсці шлях ад самых агульных прынцыпаў да канкрэтных лікавых разлікаў, пры правядзенні якіх у неабходных выпадках прыцягваюцца метады камп’ютэрнага мадэліравання.

Навуковым напрамкам кафедры з'яўляецца статыстычная механіка кандэнсаванага стану рэчыва.

Прафесарам Л.А. Роттам быў прапанаваны і распрацаваны сумесна з вучнямі метад статыстычнага вывучэння кандэнсаваных сістэм - метад умоўных размеркаванняў, які дазволіў ўпершыню даць для сістэм з цэнтральным узаемадзеяннем адзінае статыстыка-механічнае апісанне фазавых пераходаў першага роду паміж цвёрдым целам і вадкасцю, паміж вадкасцю і газам і паміж цвёрдым целам і газам. Атрыманыя да канца сямідзесятых гадоў навуковыя вынікі абагульнены ў манаграфіі Л.А. Ротта "Статыстычная тэорыя малекулярных сістэм" (М .: Навука, 1979).

На кафедры актыўна даследавалася статыстычная тэорыя вадкіх крышталяў. Упершыню на аснове строгіх метадаў нераўнаважнай статыстычнай механікі распрацавана агульная тэорыя вязкапругкіх, цеплавых і кінэтычных уласцівасцяў вадкіх крышталяў. Гэтыя даследаванні склалі доктарскую дысертацыю прафесара Нямцова В. Б. (Інстытут тэарэтычнай фізікі НАН Украіны, г. Кіеў, 1987г.).

Дацэнтам (зараз прафесарам кафедры фізікі) Наркевічам І.І. з дапамогай метаду умоўных размеркаванняў атрыманы новыя вынікі па статыстычнай тэорыі неаднародных сістэм, якія склалі яго доктарскую дысертацыю, абароненую у 1993 г. у Ленінградскім дзяржаўным універсітэце. І ў цяперашні час на кафедры фізікі шмат увагі надаецца развіццю метаду умоўных размеркаванняў, яго прымяненню да даследаванняў фазавых пераходаў і уласцівасцяў кандэнсаваных сістэм.

Тэорыя кінэтычных і дынамічных працэсаў у сістэмах часціц з цэнтральным і нецэнтральным узаемадзеяннем, якая ўключае разгляд дынамічных з'яў у цвёрдых целах, розных дыфузійных з'яў, дэпалярызаванага малекулярнага рассейвання святла з'явілася прадметам доктарскай дысертацыі Віхрэнкі В. С., якая была абаронена ў Інстытуце фізікі НАН Беларусі ў 1994 годзе.

У цэлым на тэарэтычнай аснове метаду умоўных размеркаванняў абаронена больш за дзесяць кандыдацкіх і пяць доктарскіх дысертацый.

У цяперашні час на кафедры вядуцца інтэнсіўныя тэарэтычныя даследаванні рашотачных сістэм, якія маюць важныя прыкладанні для аналізу інтеркаляцыйных сістэм, сонечных элементаў; вагальнай рэлаксацыі моцна узбуджаных малекул у кандэнсаваных асяроддзях; уласцівасцяў малекул ДНК; распрацоўваецца тэорыя моцных электралітаў і сістэм дыпольных часціц.

Публікацыі супрацоўнікаў кафедры часта з'яўляюцца ў самых прэстыжных міжнародных і рэспубліканскіх выданнях. Супрацоўнікі кафедры - абавязковыя ўдзельнікі міжнародных і рэспубліканскіх навуковых канферэнцый ўсіх узроўняў.

Кафедра падтрымлівае творчыя навуковыя сувязі з многімі навуковымі цэнтрамі як у СНД, так і за яго межамі. У прыватнасці, супрацоўніцтва з універсітэтам імя Арыстоцеля (г. Салонікі, Грэцыя) ажыццяўляецца ў рамках афіцыйнага міжуніверсітэцкага дагавора аб навукова-тэхнічным супрацоўніцтве. Штогод наш універсітэт наведвае прафесар П. Аргіракіс і, у сваю чаргу, супрацоўнікі кафедры наведваюць універсітэт імя Арыстоцеля, вынікі сумесных даследаванняў дакладваюцца на канферэнцыях, публікуюцца ў міжнародных часопісах.

Кафедра тэарэтычнай механікі плённа выкарыстоўвае назапашаны навуковы і педагагічны патэнцыял у навукова-метадычных і вучэбна-метадычных распрацоўках, якія заўсёды ў цэнтры ўвагі калектыву кафедры і прыносяць адчувальную аддачу. Прафесар Ротт Л. А. на працягу многіх гадоў узначальваў Рэспубліканскае вучэбна-метадычнае аб'яднанне выкладчыкаў тэарэтычнай механікі. У 80-я гады мінулага стагоддзя пад яго рэдакцыяй выйшла шэсць выпускаў вучэбна- і навукова-метадычных прац. Прынцыповым дасягненнем кафедры была новая пастаноўка курсу тэарэтычнай механікі ў сучаснай адукацыі інжынера хіміка-тэхнолага. Вопыт кафедры атрымаў распаўсюджванне ў ВНУ хіміка-тэхналагічнага профілю.

Да важных педагагічных дасягненняў варта аднесці вучэбны дапаможнік дацэнта, кандыдата тэхнічных навук Ш. Ф. Марголіна "Тэорыя механізмаў і машын", выпушчаны ў 1968 г. тыражом у 41000 асобнікаў. У 2000 г. выйшаў вучэбны дапаможнік “Курс тэарэтычнай механікі”, напісаны дацэнтам Хвясько Г. М.

Іншым важным напрамкам навукова-метадычнай работы кафедры з'яўляецца праблемнае навучанне, прынцыпы якога выкладзены ў шэрагу публікацый. Праблемны падыход, праблемныя сітуацыі актыўна выкарыстоўваюцца выкладчыкамі кафедры.
Пастаянным клопатам кафедры з'яўляецца ўзмацненне міжпрадметных сувязяў і вялікая  работа па павышэнню ўзроўню фундаментальнай падрыхтоўкі будучых спецыялістаў. У сувязі з гэтым на кафедры шмат увагі надавалася распрацоўцы новых курсаў, якія сінтэзуюць фундаментальную і практычную падрыхтоўку студэнтаў.

Кафедра тэарэтычнай механікі мае лабараторыю, абсталяваную вялікім спектрам мадэляў механізмаў і іншых дапаможнікаў, якія дазваляюць праводзіць практычныя і лабараторныя заняткі па тэарэтычнай механіцы і тэорыі механізмаў і машын на добрым прадметным узроўні.
На кафедры працуе студэнцкі навуковы гурток, у якім студэнты атрымліваюць дадатковыя веды і рыхтуюцца да ўдзелу ў Рэспубліканскай алімпіядзе па тэарэтычнай механіцы і да выступленняў на студэнцкіх навуковых канферэнцыях. Падрыхтаваныя кафедрай студэнты неаднаразова былі пераможцамі і прызёрамі на рэспубліканскіх алімпіядах па тэарэтычнай механіцы. Іх студэнцкія працы, прадстаўленыя на рэспубліканскія конкурсы, былі аднесены, у асноўным, да першай катэгорыі.

Пры кафедры працуе аспірантура (па тэарэтычнай фізіцы і па фізіцы кандэнсаванага стану рэчыва). Паспяхова абаранілі кандыдацкія дысертацыі Кандраценка А. В. (2001 г., навуковы кір. праф. Нямцоў В. Б.), Грода Я. Г. (2003 г., навуковы. кір. праф. Віхрэнка В. С.), Камлюк А. Н. (2004 г., навуковы. кір. праф. Нямцоў В. Б.), Шырко А. В. (2008 г., навуковы. кір. праф. Нямцоў В. Б.), Гапанюк Д. У . (2009 г., навуковы. кір. праф. Віхрэнка В. С.), Ласоўскі Р.Н. (2011, навуковы. кір. праф. Віхрэнка В. С.).

Кафедра тэарэтычнай механікі заўсёды з надзеяй і энтузіязмам сустракае кожнае новае папаўненне дапытлівай і прагнай да ведаў моладзі. Яна гатова забяспечыць падрыхтоўку спецыялістаў не толькі па стандартных вучэбных дысцыплінах, але і запрашае студэнтаў ўключыцца ў вывучэнне дадатковых раздзелаў механікі і фізікі ў сістэме факультатыўных курсаў і тым самым рэалізаваць надзеі здольных, якія любяць веды і працу, маладых людзей.

Глядзець падрабязную інфармацыю пра кафедру тэарэтычнай механікі

наверх